Süper Lig Gören Şampiyonluk Yaşayan Anadolu Efsaneleri İflasta

Futbol ve borç denilince akla önce dört büyük kulüpler geliyor. Onların ne kadar kötü yönetildiği sürekli olumsuz eleştiri konusu oluyor. Evet, büyük kulüpler ekonomik ve sportif anlamda mükemmel yönetilmiyor ama yine de sahip oldukları büyük potansiyel sayesinde iyi kötü ayakta kalmayı beceriyorlar. Peki Anadolu kulüpleri? Birçok kulüp kapandı veya kapanmakla yüz yüze geldi. Anadolu'daki kulüplerin genel kurullarında ne oluyor, ne bitiyor medya çok yakından takip etmiyor. Ancak kulüp battığında küçük bir haber konusu oluyor, o kadar.

Futbola 1.5 yıl ara veren Özer Hurmacı, geri dönme kararı aldı. Nereye? 5. şampiyon olarak adını tarihe yazdıran Bursaspor'a... Altyapısından Ozan Tufan'dan Enes Ünal'a, Zeki Çelik'ten Altay Bayındır'a, Serdar Aziz'den Okan Yılmaz'a, Sercan Yıldırım'dan Volkan Şen'e kadar birçok oyuncu yetiştiren Bursaspor, TFF 2. Lig'de hayatta kalma savaşı verirken, futbolu bırakmış bir isimden medet umar hale geldi. TFF 2. Lig'de 16. sırada yer alan ve kümede kalma savaşı veren Bursaspor'un 1 milyar 58 milyon borcu bulunuyor.

1960'larda Türk futbolunun en önde gelen kulüplerinden olan; Fethi Heper gibi üniversiteli futbolcuların öncülüğünde şampiyonluk mücadelesi veren Eskişehirspor da bugün TFF 3. Lig 1. Grup'ta son sırada yer alıyor. Yakın zamanlarda Alper Potuk, Tarık Çamdal ve Erkan Zengin gibi parlayan yıldızlardan büyük bonservis gelirleri elde etse de yönetim zaafları nedeniyle kulüp bugün batma noktasında. Diğer kulüplere olan borçlardan ötürü transfer yasakları yiyor sürekli. Transfer yasakları ve puan silme cezaları alan Eskişehirspor'un borcu 300 milyon lira civarında.

İlhan Cavcav'ın 40 yıllık başkanlık döneminde borçsuz tek kulüp olarak nam salan ve bir iki sezonluk istisnalar dışında Süper Lig'in gediklilerinden olan Gençlerbirliği de bugün can çekişen kulüplerden. Cavcav'ın ölümünden sonra oğlu Murat Cavcav'ın koltuğa oturmasıyla çöküş başladı. Kulüp kısa sürede borçlu hale geldi. Cavcav yönetimlerinde uzun yıllar bulunan Niyazi Akdaş bugün kulübün başkanı. Kulübü düze çıkartabilecek mi, merak konusu. Zaman zaman Gençlerbirliği'nin şirketleştirilip satılacağı iddiaları da ortaya atıldı. TFF 1. Lig'de son sırada bulunan Gençlerbirliği'nin toplam 200 milyon lira borcu bulunuyor.

Yeni Malatyaspor, geçen sezon Süper Lig'deydi. Pandemi döneminde küme düşmesine rağmen, TFF'nin düşmeyi kaldırması üzerine ligde devam etti. Ama buna rağmen bundan ders alamadı ve geçen sezon alt ligin yolunu tuttu. Özellikle yabancı futbolcularla yapılan kabarık sözleşmeler, ödemelerin yapılmaması ve CAS'ta davaların kaybedilmesi kulübü büyük zararlara uğrattı. Satılan futbolculardan elde edilen gelirlerin ne şekilde kullanıldığı da muamma. Malatyaspor, 1990'larda özel şirket olan ilk futbol kulübü oldu. Fakat, kötü yönetim yüzünden kulüp kapandı. Ve bugün yerine ikame edilen Yeni Malatyaspor da baş aşağı gidiyor. TFF 1. Lig'de 16. sıradaki Yeni Malatyspor'un borcu 400 milyon TL.

Akhisarspor, Süper Lig'e geldiğinde yönetim şekliyle de övgülere mazhar olan bir kulüptü. Hamza Hamzaoğlu ile ligde istikarlı bir çizgi yakaladılar. Sonrasında takımın başına geçen Okan Buruk, Akhisarspor'u Türkiye Kupası şampiyonluğuna ulaştırdı. Buna karşın başarının geldiği noktada çöküş de beraberinde geldi. Kulüp 3 yıl üst üste lig düştü. Kulüpte son 2 yıldır sürekli yönetim kavgaları yaşanıyor. Mahkeme kapılarında sürünen kulüpte futbolcular alacakları için birçok kez idmanları boykot etti. TFF 3. Lig 3. Grup'taki Akhisarspor, sondan ikinci basamakta. Kulübün borcu 30 milyon liranın üzerinde.

26 yıl aradan sonra; 2011 yılında Süper Lig'e yükselen kulüp hedef olarak 3 yılda Avrupa kupalarına katılım koydu. Ama 5 yılda 5 lig düşüp battı. 180 milyon lira borcu olan kulüp 'Efsane Orduspor' adıyla yeniden sahalara dönmeye çalışıyor. Kulüp halihazırda kayyum yönetiminde bulunuyor. 52 Orduspor yönetimi geçen yıl yaptığı açıklamada, Efsane Orduspor ile birleşip yola Orduspor olarak devam etmeye hazır olduklarını duyurdu. Ancak bu çağrı karşılık bulmadı. Efsane Orduspor, önümüzdeki Mart ayında amatör küme maçlarına çıkarak yeniden küllerinden doğmayı hedefliyor.

Akdenizin köklü kulüplerinden Mersin İdmanyurdu, 28 yıl aradan sonra 2014'te Süper Lig'e çıkmayı başardı. Ancak sadece 2 sezon oynadıktan sonra küme düştü. Ve o da birçok benzerinde olduğu gibi, zirveyi gördükten sonra dibe doğru hızla yol aldı. 1925 yılında kurulan kulüp, ağır borç yükünü kaldıramayınca 2019'da kapanma kararı alındı. Kulüp için açıklanan en son borç miktarı 77 milyon liraydı. Yola devam formülüyse yine bilindik oldu. İçel İdmanyurdu Kulübü, adını Yeni Mersin İdmanyurdu Futbol AŞ olarak değiştirdi. Kulüp halihazırda 3. Lig 1. Grup'ta liderlik koltuğunda oturuyor.

Kardemir Karabükspor, fabrika ve sendikanın birlikte desteklediği bir kulüp olarak, Süper Lig'e kadar çıktı. 90'larda Süper Lig'de kısa süren macerasıyla yine de sempati toplamıştı. 2000'lerde bir kez daha Süper Lig'de geldi. Kardemir Demir Çelik Fabrikası ile Çelik-İş Sendikası'nın sağladığı kaynakla bir nevi işçi-patron el ele sloganıyla kulüp, 2010'da en üst lige kadar çıktı. 2013-14 sezonunda Türkiye'yi Avrupa'da temsil etti. Ancak bu model de iflasla sonuçlandı. Kulüpte inanılmaz yolsuzluklar yaşandı. Misal, kulüp defterlerine göre 1 ayda 7 milyon 200 bin liralık soda tüketilmiş! Ki bu rakam doların 3 liralar seviyesinde gezindiği döneme ait. Yine kayıtlara göre kulübe her ay 2 tır peynir alınırken 120 bin adet de yatak örtüsü alınmış! 200 milyon lirayı aşan borcu olan kulüp geçen Ekim ayında Bölgesel Amatör Lig'den de düşürüldü.

Haberde adı geçen kulüpler dışında Adanaspor şirketleştikten sonra battı ve Ceyhanspor'un lisansıyla yeniden mücadeleye girişti. Göztepe gibi bir çınar amatöre kadar düştü. Karşıyaka yıllardır en alt liglerden geri dönemiyor. Manisaspor da batıp yeni isimlerle yola çıkanlardan. Bugün Süper Lig'de yer alan Kayserispor, yıllar önce küme düşmüş ama Erciyesspor ile isim değişikliği yaparak yeniden Süper Lig'de devam etmişti. Ama bugün kulüp, puan silme ve transfer yasağıyla Süper Lig'de zor günler yaşıyor. Puan silmenin eşiğinden dönen Gaziantep FK da iflas eden Gaziantepspor'un yerine ikame edildi. Ama büyük olanaklarla yola çıkan Gaizantep FK'da da çanlar çalmaya başladı.

Türkiye futbolunun en büyük sorunu denetim ve yaptırım mekanizmasının iyi işletilmemesi. Kulüplerin mali açıdan kötü yönetilmesine TFF yönetimleri genelde 'idare ederek' göz yumuyor. Kulüplerin genel kurulları da yönetimlere hesap sormuyor. Sürekli başkan değiştirip, şehrin yerel kurum ve kuruluşlarından parasal desteklerle yol almaya çalışıyor. Ama bu kısır döngü günün sonunda iflaslarla sonuçlanıyor. Kulüpler, sıkı bir şekilde denetlense ve uymadıkları kriterler nedeniyle tavizsiz şekilde cezalandırılsa, problemler büyümeden önüne geçilebilir.

TFF yönetimi geçen sezona dair yaptığı değerlendirmede Ulusal Kulüp Lisans Kriterleri'ne uymayan 50 kulüp tespit etti. Bu kulüplere doğrudan yaptırım uygulamak yerine tam 3 kez yeni başvuru için süre ertelemesine gitti. Buna rağmen şartlara uyamayan, Kayserispor, Erzurumspor, Denizlispor, Altay ve Yeni Malatyaspor'a 3 puan silme cezası verdi. Yeni Spor Yasası, mali ve idari açıdan kulüplere sıkı bir denetim getiriyor.

Yasa çıkalı 6 ayı geçti. Kulüplere uyum için belli bir süre tanındı. Tüzükler değiştirilecek. Sonrasında bakalım yeni yasa etkisini gösterip kulüpler daha disipline olacak mı? Ancak denetim ve yaptırım mekanizması tavizsiz uygulanmadıkça hiçbir yasanın anlamı olmuyor. Türkiye'de eskiden de kulüplerin denetimini hakkıyla sağlayacak yasalar ve kurumlar vardı. Ama yasa koyucu yasayı uygulamak yerine sürekli tolerans gösterdi. Günün sonunda da birçok kulüp battı. Batanlar isim değişikliğiyle yeniden yola çıktı. Kulüpleri batıran yöneticilerse ellerini kollarını sallayarak ortada dolaşmaya devam ediyor.